DEVRİM PATENT - e-kütüphane ** sınai haklar kütüphanesi ** fikri haklar kütüphanesi ** fikri ve sınai haklar kütüphanesi ** elektronik kütüphane

FİKRİ ve SINAİ HAKLARA GENEL BAKIŞ

Genel olarak fikri mülkiyet hakları, fikri çaba ve zekanın ürünlerini devlet otoritesiyle korumayı hedefleyen haklardır. Fikri mülkiyet politikasını iki amaç arasındaki bir dengenin bileşimi olarak görmek mümkündür; yenilikte bulunan mucitleri ve yaratıcıları ödüllendirmek ya da bunlara karşılığını vermek; bilim, teknoloji ve kültüre geniş bir katılımın sağlanmasında kamu ve özel sektör aktörlerinin ilgisini çekebilmek.

14 Haziran 1967’de Stockholm’de imzalanan “Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü”(WIPO)2 Kuruluş Sözleşmesi’nin 2. Maddesinde, fikri mülkiyet aşağıdaki haklarla ilişkili olarak tanımlanmıştır:

Edebi, sanatsal ve bilimsel çalışmalar,
İcracı sanatçıların eserleri, fonogram ve radyo yayınları,
İnsan emeğinin tüm alanlarındaki buluşlar,
Bilimsel buluşlar,
Endüstriyel tasarımlar,
Ticari markalar, hizmet markaları (service marks), ticari unvan ve isimler,
Haksız rekabete karşı koruma,
Sınai, bilimsel, edebi ya da sanatsal alanlarda fikri mülkiyet faaliyetlerinden kaynaklanan diğer tüm haklar.

Bunlar yedi temel grup altında ele alınmaktadır: Buluşlarla ilişkili olarak patentler. Edebi ve sanatsal çalışmalarla ilişkili olduğu kadar, bilgisayar yazılımları ve sanatın diğer alanlarını da kapsayan telif hakları (copyrights); entegre devrelerin dizim-tasarımlarını içeren entegre devre topografyaları, şekillendirme ve yapılandırmayla ilişkili olarak tasarımlar; ürünün kaynağı ya da sponsorunu tanımlamak için hizmet veya ürünü niteleyen kelime ya da sembollerle ilişkili olarak ticari markalar (trademarks); 1978 Uluslararası Yeni Bitki Cinslerinin Korunması Birliği’ne dayalı bitki cinslerinin koruması (plant varieties protection); son olarak gizli bilgiyi korumakla ilişkili ticari sır koruması. Spesifik olarak sınai mülkiyet kavramı ise; patent ve faydalı model gibi araçlarla buluşun korunmasının yanı sıra, endüstriyel tasarımların korunmasına yönelik kanunlar, entegre devre dizilimlerni korumaya yönelik kanunlar, ticari unvan ve ticari markalar kanunu gibi araçlarla, belirli ticari çıkarların korunmasını kapsamaktadır. Buna ilaveten haksız rekabetin sınırlandırılmasına yönelik düzenlemeleri de içerir.

GATT Müzakereleri sonucunda yapılan en son küresel nitelikli düzenleme olan “WTO Kuruluş Anlaşması” ve eki “Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşması”nda (TRIPS) tanımlandığı biçimiyle fikri mülkiyet hakları; “kişilerin düşüncelerinin ürünleri üzerine verilen haklardır. Bu haklar genellikle bu düşünceyi yaratan kişiye, onu belirli bir zaman süresi münhasıran kullanma hakkı verir”. Anlaşmaya göre, geleneksel olarak bu hakların ikiye ayrıldığı belirtilmektedir: Birinci grupta bilgisayar yazılımlarını da kapsayan, telif hakkı ve telif haklarıyla ilişkili haklar bulunmakta; edebi ya da sanatsal çalışmaların yazarlarının hakları yazarı öldükten sonraki en az 50 yıllık bir süreç için telif haklarıyla korunmaktadır. İkinci grupta ise sınai mülkiyet hakları bulunmakta; sınai mülkiyete ilişkin haklar da genellikle iki alanda incelenmektedir. Birinci alan, coğrafi işaretler ve ticari markalar gibi ayırt edici işaretlerin korunmasıdır. Diğer sınai mülkiyet tipleri ise teknolojinin yaratılması, tasarım ve teknolojik yeniliği uyarmaya yönelik öncelikli koruma sağlamayı hedeflemektedir. Bu kategoride ise patentler, endüstriyel tasarımlar, entegre devre topografyaları ve ticari sırlar yer alır. Bu hakların sosyal amacı, yeni teknoloji geliştirmeye yönelik yatırımların ürünlerini korumayı sağlamak ve böylece Ar-Ge faaliyetlerini finanse etmek için teşvik ve araçlar sunmaktadır. Anlaşmaya göre iyi işleyen bir fikri mülkiyet rejiminin, lisans, ortaklık ve doğrudan yatırım biçimindeki teknoloji transferi biçimlerini de kolaylaştıracağı varsayılmaktadır. Bu haklarda koruma sınırlı bir süre için verilir (Örneğin; patentlerde 20 yıl).

ana sayfa	kurumsal	hizmetlerimiz	online işlemler	destekler / teşvikler	e-kütüphane	kariyer	e-bültenler	iletişim
kampanyalar	haberler	referanslarımız	marka	patent / f. model	e.d.topografyası	tasarım	coğrafi işaret	barkod